Kurtuluş Savaşı'nda Doğu ve Güney Cepheleri
Kurtuluş Savaşı (1919-1923), Türk milletinin bağımsızlığını korumak için verdiği mücadelede çeşitli cephelerde savaştığı bir dönemdir. Bu cephelerden Doğu ve Güney Cepheleri, savaşın erken aşamalarında önemli rol oynamıştır. Aşağıda, bu iki cephenin detaylı açıklamalarını bulabilirsiniz:
1. Doğu Cephesi
Doğu Cephesi, Kurtuluş Savaşı'nın ilk önemli cephelerinden biridir ve Ermeni çeteleri ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'ne karşı mücadele edilmiştir. Bu cephe, özellikle Doğu Anadolu bölgesinde yoğunlaşmıştır.
- Zaman Aralığı: Temel olarak 1920 yılında aktif hale gelmiştir. Özellikle Eylül-Kasım 1920 arasında yoğun çatışmalar yaşanmıştır.
- Komutanlar: Cephenin başında Kazım Karabekir Paşa bulunuyordu. Kendisi, 15. Kolordu Komutanı olarak Doğu Cephesi'ndeki operasyonları yönetti.
- Nedenleri: Ermeni çetelerinin Doğu Anadolu'da Türk köylerine saldırıları ve bölgede Ermeni devleti kurma girişimleri, bu cephenin açılmasına yol açtı. Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması sonrası bölgedeki güç boşluğu çatışmaları tetikledi.
- Önemli Olaylar ve Sonuçlar:
- Eylül 1920'de Türk ordusu, Ermeni kuvvetlerine karşı taarruza geçti.
- Sarıkamış, Kars ve Gümrü gibi stratejik şehirler geri alındı.
- 2 Aralık 1920'de Gümrü Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşma olarak tarihe geçti.
- Antlaşma ile Doğu sınırları büyük ölçüde belirlendi ve Ermeni tehdidi ortadan kalktı. Bu, Batı Cephesi'ndeki mücadele için kaynak ve asker sağlanmasına olanak tanıdı.
2. Güney Cephesi
Güney Cephesi, Kurtuluş Savaşı'nda Fransız işgaline ve onların desteklediği Ermeni çetelerine karşı verilen mücadel eleri kapsar. Bu cephe, özellikle Adana, Maraş, Antep ve Urfa gibi Güney Anadolu şehirlerinde yoğunlaşmıştır.
- Zaman Aralığı: 1919'dan 1921'e kadar sürmüştür. Yerel direnişlerle başlayıp, düzenli ordu mücadel elerine evrilmiştir.
- Komutanlar ve Liderler: Cephede düzenli ordu birlikleri ve Kuvâ-yi Milliye (milli kuvvetler) birlikte hareket etmiştir. Önemli figürler arasında Şahin Bey (Antep direnişi), Sütçü İmam (Maraş direnişi) ve yerel milis liderleri bulunuyordu. Fransız işgaline karşı halkın geniş katılımı dikkat çekicidir.
- Nedenleri: I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması (1918) ile Fransızlar, Güney Anadolu'yu işgal etmeye başladı. Ayrıca, Fransızların Ermeni lejyonlarını bölgeye getirmesi, etnik gerilimleri artırdı ve direnişi tetikledi.
- Önemli Olaylar ve Sonuçlar:
- Maraş'ta Sütçü İmam önderliğinde başlayan direniş, şehrin kurtuluşuyla sonuçlandı (12 Şubat 1920). Maraş'a "Kahraman" unvanı verildi.
- Antep'te Şahin Bey'in liderliğindeki direniş, uzun süreli çatışmalara sahne oldu. Antep, 8 Şubat 1921'de "Gazi" unvanını aldı.
- Urfa ve Adana'da da benzer direnişler yaşandı, bölge halkı Fransız işgaline karşı mücadele etti.
- 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlaşması ile Fransızlar, Güney Anadolu'dan çekilmeyi kabul etti. Bu antlaşma, TBMM'nin diplomatik bir başarısı olarak kaydedildi ve Güney Cephesi'ndeki savaş sona erdi.
Genel Değerlendirme
Doğu ve Güney Cepheleri, Kurtuluş Savaşı'nın kritik aşamalarını oluşturur. Doğu Cephesi'ndeki başarı, Ermeni tehdidini ortadan kaldırarak Batı Cephesi'ne kaynak aktarılmasını sağladı. Güney Cephesi ise Fransız işgaline karşı verilen yerel direnişlerin zaferle sonuçlandığı bir örnek teşkil etti ve uluslararası alanda TBMM'nin tanınmasına katkıda bulundu. Her iki cephe de Türk milletinin bağımsızlık azmini yansıtan önemli mücadel elerdir.
|
